Strona 1 z 7
Psychologiczne podstawy teoretyczne aplikacji im2be®
1. Wprowadzenie
Współczesne rodziny stoją przed wieloma wyzwaniami w zakresie budowania zdrowych relacji, motywowania członków do rozwoju osobistego oraz kształtowania dobrych nawyków. W dobie cyfryzacji coraz więcej narzędzi wspiera rozwój psychospołeczny dzieci i dorosłych, wykorzystując teorie psychologiczne oraz technologię do budowania pozytywnych postaw i wzorców zachowań.
Aplikacja im2be została zaprojektowana jako narzędzie wspierające procesy kształtowania nawyków, relacji i samorozwoju. Opiera się na psychologicznych teoriach rozwoju człowieka, w tym Psychospołecznej teorii rozwoju Erika Eriksona (Erikson, 1950, 1963) oraz Psychoterapii poznawczo-behawioralnej (Beck, 1976), aby dostarczyć użytkownikom system motywacyjny oparty na zadaniach, nagrodach i mechanizmach wspierających rozwój osobisty.
2. Wstęp teoretyczny
Rozwój psychospołeczny dzieci w wieku szkolnym stanowi fundamentalny etap kształtowania się ich kompetencji osobistych i społecznych, które będą determinować ich funkcjonowanie w późniejszych okresach życia. Niniejsze opracowanie koncentruje się na analizie dwóch istotnych perspektyw teoretycznych i praktycznych wspierających harmonijny rozwój dzieci w wieku 7-12 lat: psychospołecznej teorii rozwoju Erika Eriksona oraz psychoterapii poznawczo-behawioralnej (CBT).
W ujęciu Eriksona, okres przypadający między 7. a 12. rokiem życia charakteryzuje się kluczowym kryzysem rozwojowym określanym jako „Pracowitość vs. Poczucie niższości”. Jest to czas, w którym dzieci zdobywają przekonanie o własnych zdolnościach do efektywnego działania, budują poczucie kompetencji i rozwijają motywację do podejmowania wyzwań. Pozytywne rozwiązanie tego kryzysu prowadzi do wykształcenia cnoty kompetencji, niezbędnej dla zdrowego funkcjonowania jednostki w społeczeństwie.
Równolegle, psychoterapia poznawczo-behawioralna dostarcza empirycznie zweryfikowanych narzędzi wspierających rozwój adaptacyjnych wzorców myślowych i behawioralnych u dzieci. CBT, koncentrując się na związku między myślami, emocjami i zachowaniem, oferuje techniki, które mogą zostać zaadaptowane do potrzeb rozwojowych dzieci w wieku szkolnym, wspierając proces budowania odporności psychicznej, kształtowania zdrowych nawyków oraz rozwijania samoregulacji.
W niniejszym opracowaniu przedstawiono wyniki badań wskazujące na kluczowe aspekty wychowawcze, które pozwalają na pozytywne przejście kryzysu rozwojowego, a także na możliwości zastosowania technik CBT w procesie wspierania zdrowego rozwoju psychospołecznego dzieci w wieku szkolnym.
2.1. Psychospołeczna teoria rozwoju Erika Eriksona
Erikson (1950, 1963) wyróżnił osiem stadiów rozwoju psychospołecznego, w których człowiek mierzy się z określonymi kryzysami wpływającymi na jego tożsamość i funkcjonowanie społeczne. Każde z tych stadiów wiąże się z określonymi wyzwaniami, a ich rozwiązanie prowadzi do dalszego, zdrowego rozwoju jednostki. W każdym stadium jednostka mierzy się z określonym kryzysem psychospołecznym, którego pozytywne rozwiązanie prowadzi do rozwoju określonej cnoty – rozumianej jako trwała predyspozycja charakteru lub specyficzna siła psychiczna, która pozwala człowiekowi skutecznie funkcjonować w społeczeństwie; lub siły ego –określanej przez Eriksona jako zdolność jednostki do zachowania spójności i integralności swojej tożsamości w obliczu wyzwań i trudności życiowych.
Na potrzeby niniejszego opracowania kluczowym z perspektywy oddziaływań wychowawczych i wspierających wydaje się być wyróżniane przez Psychospołeczną teorię rozwoju stadium IV określane jako: Pracowitość vs. Poczucie niższości. Jest to okres przypadający pomiędzy 7 – 12 rokiem życia. Dziecko rozwija wtedy cnotę kompetencji, rozumianą jako przekonanie o własnej zdolności do efektywnego działania i osiągania sukcesów w różnych obszarach życia. Dziecko uczy się, że jego wysiłki prowadzą do sukcesu, co buduje jego poczucie własnej wartości. Jeśli jednak doświadczy porażek bez wsparcia ze strony otoczenia, może rozwinąć poczucie niższości i rezygnować z podejmowania wyzwań (Erikson, 1963).
W tym okresie kluczowe jest: (1) Budowanie poczucia kompetencji – poprzez wykonywanie zadań, zdobywanie umiejętności i odnoszenie sukcesów. (2) Rozwój samodzielności – dzieci uczą się odpowiedzialności za swoje działania. (3) Ocena społeczna – świadomość swoich zdolności w porównaniu do rówieśników. Rodzice, nauczyciele i otoczenie mają istotną rolę w kształtowaniu pozytywnej samooceny dziecka. Wsparcie, motywacja oraz nagradzanie wysiłku, pomagają w budowaniu wewnętrznej motywacji do nauki i rozwoju.
Poniżej przedstawiono badania wskazujące na kluczowe aspekty wychowawcze pozwalające na pozytywne przejście kryzysu rozwojowego Pracowitość vs Poczucie niższości.
2.1.1. Znaczenie środowiska domowego dla rozwoju pracowitości. Badania Diany Baumrind (1991) pokazują, że sposób, w jaki rodzice wychowują swoje dzieci, istotnie wpływa na ich zdolność do rozwoju pracowitości. Styl rodzicielski określany jako autorytatywny, łączący wysokie wymagania z wysokim poziomem wsparcia i ciepła emocjonalnego, najskuteczniej wspiera rozwój kompetencji dziecka. Rodzice stosujący ten styl jasno komunikują swoje oczekiwania, jednocześnie okazując zrozumienie dla trudności dziecka i pomagając mu je przezwyciężać (Darling & Steinberg, 1993).
Atmosfera domowa pełni funkcję bezpiecznej bazy, z której dziecko może podejmować ryzyko poznawcze i eksplorować nowe obszary działania (Ainsworth et al., 1978). Kiedy środowisko rodzinne zapewnia równowagę między wyzwaniami a wsparciem, dziecko uczy się podejmowania wysiłku, wytrwałości i radzenia sobie z przeszkodami (Grolnick & Ryan, 1989).
